ফেটি লিভাৰ কি?

যকৃতৰ মূল কাম হ’ল খাদ্য আৰু পেলনীয়া সামগ্ৰী প্ৰক্ৰিয়াকৰণ। সুস্থ যকৃতত চৰ্বি কম বা একেবাৰেই নাথাকে। কিন্তু যদি আপুনি বেছিকৈ মদ খায়, বা বেছিকৈ খাদ্য খায় তেন্তে আপোনাৰ শৰীৰে এই অতিৰিক্ত কেলৰিবোৰ চৰ্বিলৈ ৰূপান্তৰিত কৰে। ইয়াৰ পিছত এই চৰ্বি যকৃতৰ কোষত জমা হৈ গৈ থাকে। সময়ৰ লগে লগে যকৃতৰ কোষত থকা চৰ্বিৰ পৰিমাণ যথেষ্ট বৃদ্ধি পাব পাৰে। এই পৰিমাণ বেছি হ’লে এই অৱস্থাটোক “ফেটি লিভাৰ” (Fatty liver) বুলি কোৱা হয়।

ফেটি লিভাৰ অত্যধিক মদ্যপানৰ লক্ষণ হ’ব পাৰে যদিও বেছিভাগ ক্ষেত্ৰতে ই মদৰ সৈতে জড়িত নহয়। প্ৰায়ে ফেটি লিভাৰ আন ৰোগৰ লক্ষণ হ’ব পাৰে, যেনে ডায়েবেটিছ।

ফেটি লিভাৰ থকা লোকৰ হাৰ্ট এটেক আৰু ষ্ট্ৰোক হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়। বহুতৰ ক্ষেত্ৰত ফেটি লিভাৰে নিজেই আন সমস্যাৰ সৃষ্টি নকৰে। কিন্তু আন কিছুমান লোকৰ ক্ষেত্ৰত চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ফলত যকৃতত প্ৰদাহ (ফুলা, ৰঙা পৰা) হয়। সময়ৰ লগে লগে যকৃতৰ অৱস্থা ক্ৰমান্বয়ে বেয়া হৈ যায়, যাৰ ফলত চিৰ’ছিছ হয়। এয়া এক গুৰুতৰ ৰোগ। চিকিৎসাৰ ক্ষেত্ৰত স্বাস্থ্যসন্মত, সুষম খাদ্য (চেনি আৰু ট্ৰেন্স ফেট কম) গ্ৰহন কৰিলে চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ৰোগৰ অগ্ৰগতি লেহেমীয়া কৰা বা আনকি ওলোটা কৰাত সহায়ক হ’ব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও ডায়েবেটিছ নিয়ন্ত্ৰণ, ওজন কমা আৰু মদ্যপান ত্যাগ কৰাটো জৰুৰী৷

ফেটি লিভাৰৰ প্ৰকাৰ – Types of fatty liver

চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ মৌলিক প্ৰকাৰ দুটা: 

নন-এলকহলিক কৰা আৰু 

এলকহলিক

১) নন-এলকহলিক ফেটি লিভাৰ -Nonalcoholic fatty liver 

নন-এলকহলিক ফেটি লিভাৰ ৰোগ হয় যেতিয়া লিভাৰে চৰ্বি ভাঙিবলৈ অসুবিধা পায়, যাৰ ফলত যকৃতৰ কলাত চৰ্বি জমা হয়। ইয়াৰ কাৰণ সুৰাৰ লগত জড়িত নহয়। যকৃতৰ ১০ শতাংশতকৈ অধিক চৰ্বি থাকিলে এই ৰোগ ধৰা পৰে।

২) মদ্যপান কৰা চৰ্বিযুক্ত যকৃত- Alcoholic fatty liver

মদ্যপানৰ লগত জড়িত চৰ্বিযুক্ত যকৃত হৈছে মদ্যপান কৰা যকৃতৰ ৰোগৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়। অত্যধিক মদ্যপান কৰিলে যকৃতৰ ক্ষতি হয়, আৰু যকৃতে চৰ্বি ভাঙিব নোৱাৰে। মদ্যপান পৰিহাৰ কৰিলে সম্ভৱতঃ চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ সমস্যা কম হয়। মদ্যপান নকৰাৰ ছয় সপ্তাহৰ ভিতৰতে যকৃতৰ পৰা চৰ্বি নাইকিয়া হয়। কিন্তু অত্যধিক মদ্যপান অব্যাহত থাকিলে লিভাৰ চিৰ’ছিছ হ’ব পাৰে।

ফেটি লিভাৰৰ গ্ৰেড- Grades of Fatty Liver

যকৃতৰ আল্ট্ৰাছাউণ্ড কৰি চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ পৰীক্ষা কৰা হয়। আল্ট্ৰাছাউণ্ডৰ সহায়ত চিকিৎসকে লিভাৰত কিবা পৰিৱৰ্তন হৈছে নেকি চাব পাৰে। কি পৰিৱৰ্তন দেখা যায় তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি চৰ্বিযুক্ত যকৃতক তিনিটা গ্ৰেডৰ ভিতৰত এটাত ভাগ কৰা হয় – গ্ৰেড ১, গ্ৰেড ২, গ্ৰেড ৩ ৷

এই ৩ গ্ৰেডৰ চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ বিষয়ে জানি লওক- -

ফেটি লিভাৰ গ্ৰেড ১ মানে ই ফেটি লিভাৰৰ আটাইতকৈ মৃদু ৰূপ। ইয়াত চৰ্বি যকৃতৰ বাহিৰত জমা হৈ থাকে আৰু ইয়াৰ কাৰ্য্যত কোনো প্ৰভাৱ নপৰে।

ফেটি লিভাৰ গ্ৰেড ২ মানে ই মধ্যমীয়া গুৰুতৰ ৰূপ যাৰ চিকিৎসা কৰিব লাগিব। চিকিৎসা নকৰিলে সমস্যাটো আৰু বেছি বেয়া হৈ পৰে।

 ফেটি লিভাৰ গ্ৰেড ৩ মানে  হৈছে ফেটি লিভাৰৰ আটাইতকৈ গুৰুতৰ ৰূপ, য’ত লক্ষণ দেখা দিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ইয়াত ৰোগীক তৎক্ষণাত চিকিৎসা কৰাব লাগে।

চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ লক্ষণ- Symptoms of fatty liver

চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ প্ৰাৰম্ভিক অৱস্থাত প্ৰায়ে কোনো লক্ষণ দেখা নাযায়। কিন্তু ই বাঢ়িবলৈ আৰম্ভ কৰাৰ লগে লগে লাহে লাহে ইয়াৰ লক্ষণবোৰ ওলাই আহিবলৈ আৰম্ভ কৰে। ফেটি লিভাৰ থকা প্ৰায় ৭৫ শতাংশ ৰোগীৰ লিভাৰ বৃদ্ধি হয়। ইয়াৰ আন লক্ষণসমূহ হ’ল-

•  ভাগৰ
• পেটৰ বিষ, আৰু কিছুমান ক্ষেত্ৰত পেটৰ ওপৰৰ অংশ ফুলা
•  ওজন কমি যোৱা
• ভোক কমি যোৱা

এনে লক্ষণ দেখা দিলে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লৈ সঠিক চিকিৎসা কৰাব লাগে। সাধাৰণতে ৪০-৬০ বছৰ বয়সৰ পিছত চৰ্বিযুক্ত যকৃত ধৰা পৰে। এই অৱস্থা ইমান গুৰুতৰ নহয় যদিও সময়মতে যদি ধৰা নপৰে আৰু চিকিৎসা নকৰিলে ই যকৃতৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে, যাক চিৰ’ছিছ বুলি কোৱা হয়। ইয়াৰ ফলত জণ্ডিচৰ দৰে আন ৰোগ হ’ব পাৰে। আপোনাৰ যকৃতত প্ৰদাহ হ’ব পাৰে। অত্যধিক প্ৰদাহ আৰু যকৃতৰ ক্ষতি হ’লে যকৃতৰ কাৰ্য্যত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে।

ফেটি লিভাৰৰ কাৰণ আৰু বিপদজনক কাৰক- Causes and risk factors of fatty liver

চৰ্বিযুক্ত যকৃত কিয় আৰু কেনেকৈ হয়? চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ আটাইতকৈ সাধাৰণ কাৰণ হ’ল অত্যধিক মদ্যপান বা মদ্যপানৰ আসক্তি। প্ৰায়ে মদ্যপান নকৰা লোকৰ ক্ষেত্ৰতো ফেটি লিভাৰৰ সমস্যা দেখা যায়। এনে ক্ষেত্ৰত চিকিৎসকে নাজানে যে কিহৰ ফলত যকৃত চৰ্বিযুক্ত হয়।

শৰীৰে অত্যধিক চৰ্বি তৈয়াৰ কৰিলে বা যথেষ্ট খৰকৈ চৰ্বি বিপাকীয় ক্ৰিয়া কৰিব নোৱাৰিলে ফেটি লিভাৰ হয়। অতিৰিক্ত চৰ্বি যকৃতৰ কোষত জমা হৈ পৰে, য’ত ইয়াৰ ফলত চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ৰোগ হয়। চৰ্বি বা চেনিযুক্ত খাদ্য খোৱাৰ সৈতে চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ প্ৰত্যক্ষ সম্পৰ্ক থকাৰ প্ৰমাণ কম যদিও এনে খাদ্যই অৰিহণা যোগায়।

মদৰ উপৰিও চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ আন সাধাৰণ কাৰণসমূহ হ’ল –

• মেদবহুলতা
• হাইপাৰলিপিডেমিয়া (Hyperlipidemia-তেজত চৰ্বিৰ পৰিমাণ বেছি হোৱা)
• ডায়েবিটিছ
• বংশগত
• দ্ৰুত ওজন হ্ৰাস
• এছপিৰিন, ষ্টেৰইড, টেম’ক্সিফেন আৰু টেট্ৰাচাইক্লিনকে ধৰি কিছুমান ঔষধৰ পাৰ্শ্বক্ৰিয়া

কিহৰ ফলত চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়?

কিছুমান বিশেষ ৰোগ আৰু কাৰকে আপোনাৰ ননএলকহলিক চৰ্বিযুক্ত যকৃত হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে...

• নন-এলকহলিক ষ্টেট’হেপাটাইটিছ - এই ৰোগত চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ৰোগ হোৱাৰ সম্ভাৱনা সৰ্বাধিক
• উচ্চ কলেষ্টেৰল
• তেজত ট্ৰাইগ্লিচাৰাইডৰ পৰিমাণ বেছি
• বিপাকীয় চিনড্ৰম (বিপাকীয় ক্ৰিয়াৰ সৈতে জড়িত একাধিক ৰোগ)
• বিশেষকৈ পেটত মেদবহুলতা
• পলিচিষ্টিক অভাৰী চিনড্ৰম
• শ্লিপ এপনিয়া (টোপনিৰ লগত জড়িত ৰোগ)
• টাইপ-২ ডায়েবেটিছ 
• অনডাৰএক্টিভ থাইৰয়ড (অৰ্থাৎ hypothyroidism)
• অনডাৰএক্টিভ পিটুইটাৰী গ্ৰন্থি (hypopituitarism)
• বয়সস্থ লোক

ফেটি লিভাৰ প্ৰতিৰোধ- Prevention of fatty liver 

চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ কোনো ঔষধ বা অস্ত্ৰোপচাৰৰ ব্যৱস্থা নাই যদিও কিছুমান পদক্ষেপে ক্ষতি প্ৰতিৰোধ বা ওলোটা কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। সাধাৰণতে যদি আপোনাৰ যকৃত চৰ্বিযুক্ত হয়, –

1. ওজন কমাব – নিৰাপদে। অৰ্থাৎ সাধাৰণতে এসপ্তাহত আধা কিলোগ্ৰামৰ পৰা এক কিলোগ্ৰামতকৈ অধিক কমাবলৈ চেষ্টা নকৰিব।
2. ব্যায়াম কৰক আৰু অধিক সক্ৰিয় হওক – সপ্তাহৰ বেছিভাগ দিনতে কমেও ৩০ মিনিট ব্যায়াম কৰাৰ লক্ষ্য ৰাখক৷
3. ট্ৰাইগ্লিচাৰইড কম কৰক স্বাস্থ্যসন্মত নিৰামিষ খাদ্য, ব্যায়াম আৰু ঔষধে আপোনাৰ কলেষ্টেৰল আৰু আপোনাৰ ট্ৰাইগ্লিচাৰাইডক স্বাস্থ্যসন্মত মাত্ৰাত ৰখাত সহায় কৰিব পাৰে৷
4. মদ খাব নালাগে
5. যদি আপুনি ডায়েবেটিছ ৰোগত আক্ৰান্ত হয় তেন্তে নিয়ন্ত্ৰণ ক
6. স্বাস্হ্যকৰ সুষম খাদ্য গ্ৰহন কৰক৷
7. যকৃত বিশেষজ্ঞৰ (liver specialist) পৰা নিয়মীয়াকৈ পৰীক্ষা কৰাব লাগে

ফেটি লিভাৰৰ নিদান- Diagnosis of Fatty Liver

ফেটি লিভাৰ কেনেকৈ নিৰ্ণয় বা পৰীক্ষা কৰিব?

• শাৰীৰিক পৰীক্ষা - Physical examination

 – যদি আপোনাৰ যকৃত ফুলিছে তেন্তে চিকিৎসকে আপোনাৰ পেট পৰীক্ষা কৰি যকৃতৰ আকাৰ বৃদ্ধি হোৱাটো ধৰা পেলাব পাৰে। যদি আপুনি ভাগৰুৱা বা ভোক কমি যোৱাৰ দৰে সমস্যা হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে তেন্তে চিকিৎসকক এই বিষয়ে জনাওক। পূৰ্বতে গ্ৰহণ কৰা পৰিপূৰক, মদ্যপান আৰু ঔষধ আদিৰ সম্পূৰ্ণ তথ্য চিকিৎসকক নিশ্চয়কৈ দিব।

• তেজ পৰীক্ষা - Blood test

- নিয়মিতভাৱে তেজ পৰীক্ষা কৰিলে চিকিৎসকে লিভাৰত থকা এনজাইমৰ পৰিমাণ স্বাভাৱিকতকৈ বেছি হয় নে নহয় সেইটো ধৰা পেলাব পাৰে। কিন্তু ইয়াৰ দ্বাৰা ফেটি লিভাৰৰ উপস্থিতি নিশ্চিত নহয়, ফুলাৰ কাৰণ জানিবলৈ অধিক বিশ্লেষণৰ প্ৰয়োজন।

• ইমেজিং টেষ্ট - Imaging tests

– চিকিৎসকে আল্ট্ৰাছাউণ্ডৰ সহায়ত লিভাৰৰ মেদবহুলতা বা ফুলা ধৰা পেলাব পাৰে। আল্ট্ৰাছাউণ্ডৰ ছবিত যকৃতৰ অতিৰিক্ত চৰ্বি বগা অংশ হিচাপে দেখা যায়৷ ইয়াৰ উপৰিও CT বা এম আৰ আই (MRI) স্কেনৰ দৰে আন ইমেজিংও ল’ব পাৰি। ফাইব্ৰ’স্কেন (fibroscan) হৈছে আল্ট্ৰাছাউণ্ডৰ দৰেই ইমেজিং পৰীক্ষাও। ইয়াতো আল্ট্ৰাছাউণ্ডৰ দৰে শব্দ তৰংগৰ সহায়ত যকৃতৰ ঘনত্ব, ফুলা বা মেদবহুলতাৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত অংশ পৰীক্ষা কৰা হয়। ফাইব্ৰ’স্কেনৰ সহায়ত যকৃতৰ স্বাভাৱিক কলাবোৰো পৰীক্ষা কৰা হয়। ইমেজিং টেষ্টৰ জৰিয়তে যকৃতত থকা চৰ্বি ধৰা পেলাব পাৰি যদিও ইয়াৰ সহায়ত চিকিৎসকে যকৃতত সংঘটিত হোৱা অন্যান্য সমস্যা নিশ্চিত কৰিব পৰা নাই।

• লিভাৰ বায়’প্সি- Liver Biopsy

 – যকৃত পৰীক্ষা কৰিবলৈ চিকিৎসকে বেজীৰ সহায়ত যকৃতৰ এটুকুৰা উলিয়াই লয়। এইটো নিশ্চিতভাৱে ফেটি লিভাৰ নিৰ্ণয়ৰ একমাত্ৰ উপায়।এই সময়ছোৱাত চিকিৎসকে ৰোগীক সাধাৰণ এনাস্থেচিয়া দিয়ে যাতে বিষ কম হয়। বায়’প্সিৰ দ্বাৰাও চিকিৎসকে ৰোগৰ প্ৰকৃত কাৰণ নিৰ্ণয় কৰাত সহায় কৰে৷

চৰ্বিযুক্ত যকৃত কেনেকৈ নিৰাময় কৰিব পাৰি? How to cure fatty liver

চৰ্বিযুক্ত যকৃত কেনেকৈ নিৰাময় কৰিব পাৰি? ফেটি লিভাৰ ৰোগীৰ কিছুমান চিকিৎসা বিকল্প হ’ল জীৱনশৈলীৰ পৰিৱৰ্তন (ব্যায়াম, ওজন কমা, খাদ্য গ্ৰহণ আদি), ঔষধ, পৰিপূৰক, ওমেগা-৩ ফেটি এচিড, অস্ত্ৰোপচাৰ, যকৃত প্ৰতিস্থাপন।

• ওজন হ্ৰাস আৰু ব্যায়াম 

চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ৰোগীৰ চিকিৎসাত ওজন কমা আৰু ব্যায়াম কৰাটো অতি সহায়ক। যকৃতৰ চৰ্বি কম কৰিবলৈ শৰীৰৰ ওজন বেছি কমাব নালাগে, শৰীৰৰ ১০ শতাংশ ওজন কমালেই যথেষ্ট। দৌৰা, খোজকঢ়া আদি সাধাৰন ব্যায়াম কৰিলে যকৃতৰ চৰ্বি হ্ৰাস পায়, এই ব্যায়ামৰ উপৰিও NASH ৰ প্ৰদাহ কমোৱাতো সহায় কৰে।

• ঔষধ আৰু অন্যান্য চিকিৎসা

ইনচুলিন সংবেদনশীল (Insulin sensitizers)

– মেটফৰ্মিন (Glucophage) ডায়েবেটিছৰ চিকিৎসাত ব্যৱহৃত ঔষধ, যিয়ে কোষৰ ইনচুলিন সংবেদনশীলতা বৃদ্ধি কৰি কাম কৰে। ইয়াৰ ফলত যকৃতৰ ৰোগ আৰু বিপাকীয় চিনড্ৰমৰ (matabolic disorder) সৈতে জড়িত ইনচুলিন প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাক প্ৰত্যক্ষভাৱে প্ৰতিহত কৰা হয়। মধুমেহ ৰোগৰ চিকিৎসাৰ বাবেও pioglitazone (Actos) আৰু rosiglitazone (Avendia) ঔষধ ব্যৱহাৰ কৰা হয় কাৰণ এই ঔষধবোৰে ইনচুলিনৰ সংবেদনশীলতাও বৃদ্ধি কৰে। এই দুয়োবিধ ঔষধে (pioglitazo আৰু rosiglitazone) যকৃতৰ চৰ্বি আৰু অন্যান্য প্ৰকাৰৰ যকৃতৰ সমস্যা হ্ৰাস কৰা দেখা গৈছে। পিঅ’গ্লিটাজোৱে NASH (নন-এলক’হলিক ষ্টেট’হেপাটাইটিছ)ৰ বাবে হোৱা দাগও হ্ৰাস কৰে।

এন্টিঅক্সিডেন্ট (Antioxidants)

- ভিটামিন ই NASH ৰ চিকিৎসাতো ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, কিন্তু প্ৰতিজন ৰোগীৰ বাবে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰি। ইয়াক নিৰ্বাচিত ৰোগীক দিয়া হয় আৰু ইয়াৰ সম্ভাৱ্য বিপদৰ বিষয়ে ৰোগীসকলক ভালদৰে অৱগত কৰা উচিত। 

ওমেগা-৩ ফেটি এচিড  

-ফেটি লিভাৰ ৰোগ আৰু বিপাকীয় চিনড্ৰম (metabolic syndrome) থকা ৰোগীৰ বাবে ওমেগা-৩ ফেটি এচিড উপযুক্ত চিকিৎসা হ’ব পাৰে। কাৰণ এই ৰোগীসকলৰ হৃদযন্ত্ৰ (হৃদযন্ত্ৰ আৰু ৰক্তবাহী নলী সম্পৰ্কীয়) ৰোগ আৰু মৃত্যুৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়। 

অস্ত্ৰোপচাৰ

বেৰিয়াট্ৰিক অস্ত্ৰোপচাৰ হ’ল পেটৰ অস্ত্ৰোপচাৰ যিটো পেটৰ চাৰিওফালে থকা চৰ্বি আঁতৰাবলৈ কৰা হয়। কাৰণ মেদবহুলতাক ননএলকহলিক চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ৰোগৰ কাৰণত গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। আনহাতে ওজন হ্ৰাসে ননএলকহলিক চৰ্বিযুক্ত যকৃতৰ ৰোগত উপকাৰী প্ৰভাৱ দেখুৱায়। বেৰিয়াট্ৰিক অস্ত্ৰোপচাৰক ননএলকহলিক ৰোগৰ সম্ভাৱ্য চিকিৎসা হিচাপে গণ্য কৰাটো আচৰিত কথা নহয়।

যকৃত প্ৰতিস্থাপন

যেতিয়া যকৃতত চিৰ’ছিছ সংক্ৰমিত হয় আৰু জটিলতা বাঢ়ি যায় তেতিয়া চিকিৎসাৰ একমাত্ৰ দুটা বিকল্প বাকী থাকে৷ যকৃতত জটিলতা বিকশিত হোৱাৰ লগে লগে চিকিৎসা কৰা, নহয় ৰোগীয়া যকৃতৰ ঠাইত প্ৰতিস্থাপন কৰা যকৃতৰ চিকিৎসা কৰা। আচলতে নন-এলকহলিক ষ্টেট’হেপাটাইটিছ (এবিধ নন-এলক’হলিক ফেটি লিভাৰ ডিজিজ) লিভাৰ ট্ৰান্সপ্লাণ্টেচনৰ তৃতীয় কাৰণ হৈ পৰিছে। ইয়াৰ আগতে কেৱল এলকহলিক যকৃতৰ ৰোগ আৰু হেপাটাইটিছ চি হে আহে।

ফেটি লিভাৰৰ অসুবিধা Fatty Liver - Complications 

 যকৃতৰ কৰ্কট ৰোগ নন-এলকহলিক ফেটি লিভাৰ আৰু নন-এলকহলিক ষ্টেট’হেপাটাইটিছ দুয়োটাৰে বাবে অন্যতম মূল জটিলতা, যিয়ে যকৃতত দাগ (ফাইব্ৰ’ছিছ- Fibrosis ) সৃষ্টি কৰে। যকৃতৰ কোনো ধৰণৰ ক্ষতিৰ ফলত চিৰ’ছিছ হয়, যেনে নন-এলক’হলিক ষ্টেট’হেপাটাইটিছৰ ফলত প্ৰদাহ বৃদ্ধি হয়৷ যকৃতে বৃদ্ধি পোৱা প্ৰদাহ বন্ধ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰাৰ লগে লগে ইয়াৰ ফলত দাগ (ফাইব্ৰ’ছিছ) হয়। নিত্য বৃদ্ধি পোৱা প্ৰদাহৰ লগে লগে ফাইব্ৰ’ছিছ অধিক আৰু অধিক যকৃতৰ কলালৈ বিয়পি পৰে।

যদি চিৰ’চিছৰ প্ৰতিক্ৰিয়া বন্ধ নহয় তেন্তে এই সমস্যাবোৰো হ’ব পাৰে:-

•  পেটত পানী জমা হোৱা
•  খাদ্যনলীৰ শিৰাবোৰ ফাটি তেজ ওলাব পাৰে
• বিভ্ৰান্তি, টোপনি অহা আৰু কথা ক’ব নোৱাৰা (pathogenic encephalopathy) 
• শেষ পৰ্যায়ৰ যকৃতৰ কেন্সাৰ
• যকৃতৰ বিকলতা
•  ননএলকহলিক ষ্টেট’হেপাটাইটিছ ৰোগীৰ ২০ শতাংশলৈকে লিভাৰ চিৰ’ছিছ হয়।

Author: Mitali Saikia